Informacje o publikacji
Tom W przestrzeni Południa jest drugą częścią dyptyku zarysowującego syntetyczny obraz relacji kulturowych Rzeczypospolitej z narodami europejskimi i odwołującego się przy tym do przedoświeceniowego modelu polaryzacji Europy, wedle osi podziału na Północ i Południe. Studia uczonych z ośrodków naukowych Polski, Szwajcarii, Francji, Włoch i Portugalii ukazują Rzeczpospolitą jako uczestnika w dialogu wartości z krajami romańskiego Południa, rejestrują bilateralne związki, badają subtelną materię „polskości”, jej wizerunku wyłaniającego się z kultur romańskich, analizują modele „obcości” widoczne w kulturze staropolskiej. Odsłaniają jej obraz jako kultury twórczej, dynamicznej, przyjmującej, ale też transformującej recypowane wartości i nadającej im własne, niepowtarzalne piętno.
redakcja naukowa: Mirosława Hanusiewicz-Lavallee
Fragmenty wstępu do tomu
Sławny cytat z listu Cypriana Kamila Norwida do Joanny Kuczyńskiej (1862) charakteryzuje i samego poetę, i – jak się często przyjmuje – polskość w ogóle jako nieodłączną od „rzymskości”, ściślej zaś – papieskiej „rzymskości”, traktowanej jako nadbudowana tożsamość i zarazem obediencja wobec następcy św. Piotra:
Jak wiadomo Pani, jestem obywatelem rzymskim – civis Romanus sum – Władca Rzymu jest moim monarchą […][1]
Ta „rzymskość” okazuje się też obcością, gdy przychodzi się konfrontować ze światem „barbarzyńskim”, do którego przynależność, choć historycznie oczywista, podlegała wielowiekowej kontestacji. I tak słowiański poeta wśród niekoniecznie „rzymskich” pensjonariuszy Domu św. Kazimierza w Paryżu sięgnie po Owidiuszowy archetyp wygnania wśród „Getów i Scytów”[2], wpisując się zarazem w długi szereg polskich twórców – począwszy od wczesnego renesansu, żalów Klemensa Janicjusza i elegii Jana Kochanowskiego – bolejących nad rozstaniem z na wpół mitycznym Południem, które przybierało w ich twórczości oblicza a to klasyczne, a to chrześcijańskie. Nawet jeszcze w XX w. Pan Cogito, postanawiając powrócić na „kamienne łono ojczyzny”, doświadczy rozdarcia, gdyż „przywiązał się […]/ do kolumny doryckiej/ kościoła San Clemente/ portretu pewnej damy […]” (Pan Cogito – powrót).
Przekonanie o tym, że literatura (kultura) polska, zwłaszcza ta wczesnonowożytna, jest w szczególny sposób „romańska” i „łacińska” wśród innych literatur (kultur) słowiańskich, od dawna pozostaje zakorzenione w dyskursie historycznokulturowym, uzasadniając wyjątkową (zwłaszcza na tle innych orientacji geograficzno-kulturowych) rangę tak właśnie ukierunkowanych studiów komparatystycznych [3].
Polonia Meridionalis stanie się zatem bohaterką niniejszego tomu studiów, który jest drugą częścią dyptyku otwierającego serię Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości.Podobnie jak tom poprzedni, zatytułowany Wśród krajów Północy, gromadzi on rozprawy zmierzające do naszkicowania syntetycznego obrazu związków kulturowych Rzeczypospolitej w dobie wczesnonowożytnej z innymi narodami europejskimi, jak jednak wskazuje już jego tytuł – W przestrzeni Południa – zebrane tu studia skupiają się na relacjach z kulturami romańskimi. […]
[1] C. K. Norwid, Pisma wszystkie, t.9, wyd.J.W.Gomulicki, PIW: Warszawa 1971, s.64.
Mirosława Hanusiewicz-Lavallee, Wprowadzenie do tomu II [w:] W przestrzeni Południa. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów romańskich: estetyka, prądy i style, konteksty kulturowe, red. Mirosława Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2017.
Spis treści
Mirosława Hanusiewicz-Lavallee (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II), Wprowadzenie do tomu II
Andrea Ceccherelli (Università di Bologna), Obraz kultury polskiej we włoskim piśmiennictwie XIV–XVI wieku
Piotr Salwa (Uniwersytet Warszawski – Polska Akademia Nauk), Włoska literatura w języku rodzimym (volgare) w dawnej Polsce
Mirosław Lenart (Uniwersytet Opolski), Związki teatru polskiego i włoskiego w dobie wczesnonowożytnej
Maria Maślanka-Soro (Uniwersytet Jagielloński), Nowołacińska literatura włoska w Rzeczypospolitej XV–XVIII wieku
Alina Nowicka-Jeżowa (Uniwersytet Warszawski), Idee i poetyka. Inspiracje włoskie w literaturze staropolskiej
Dorota Półćwiartek-Dremierre (Uniwersytet Warszawski – École Pratique des Hautes Études), Humanizm i reformacja. Dialog wartości w polsko-francuskich stosunkach literackich i kulturalnych od XV do końca XVI wieku
François Rosset (Université de Lausanne), Polskość we francuskich fikcjach epoki baroku
Dorota Półćwiartek-Dremierre (Uniwersytet Warszawski – École Pratique des Hautes Études), Niebezpieczeństwa „galanterii”, czyli wpływy francuskie a przemiany w mentalności i kulturze intelektualnej Rzeczypospolitej XVII wieku
Andrzej Rabsztyn (Uniwersytet Śląski), Reminiscencje francuskiego oświecenia w osiemnastowiecznej literaturze polskiej
Jan Kieniewicz (Uniwersytet Warszawski), Hiszpania a Rzeczpospolita
Matylda Urjasz-Raczko (Uniwersytet Warszawski), Duma i uprzedzenie. Strategia dyplomacji hiszpańskiej wobec pierwszych wolnych elekcji w Rzeczypospolitej
Joanna Partyka (Instytut Badań Literackich PAN), Kobiety a hiszpańska obecność w kulturze dawnej Rzeczypospolitej. Wybrane aspekty
Małgorzata Wojtyniak (Uniwersytet Warszawski), Rzeczpospolita i Hiszpania w kręgu europejskiej respublica litteraria
Beata Cieszyńska (Universidade de Lisboa – Centro de Literaturas e Culturas Lusófonas e Europeias), Pierwsza Rzeczpospolita wobec Luzytanii. Kontakty i porównania